EFI Shell
80+ Gold
- Katılım
- 3 Nisan 2020
- Mesajlar
- 9,011
Dahası
Herkese iyi günler. Bu konumuz bir rehber olacaktır.
EFI/UEFI Nedir?
EFI (Extensible Firmware Interface), Intel Itanium SoC'lerin mimarisi IA-64 için geliştirilmiş bir gömülü yazılımıdır. İlk adı, Intel IBI (Intel Boot Initiative)'dir. UEFI adı (Unified Extensible Firmware Interface), EFI'nin 2005'te Intel ile HP'nin tekelinden çıktıktan sonraki adıdır. UEFI 2.0 (EFI 2.0 denebilir) sürümünden itibaren UEFI kelimesi kullanılır. 1998 yılında geliştirilmeye başlanmış, 2000 senesinde Itanium cihazlar ile kullanımına başlanılmıştır.
EFI/UEFI Ne İşe Yarar?
EFI/UEFI, BIOS'un yerini almış bir anakart yazılımı olduğundan BIOS'un işinin aynısını yapmaktadır. Boot (önyükleme) gibi servisler baştan yapılmıştır. .COM gibi dosyalar yerine standart bir boot dosyası getirilmiştir. .EFI dosyalarıdır.
EFI/UEFI İçin Ne Gerekiyor?
EFI/UEFI için, desteklenen bir ISA gerekir (ARMv7, AMD64 gibi) Birde UEFI BIOS'unuzun mimarisine uygun UEFI destekleyen OS (İşletim Sistemi) gereklidir. Disk tipi MBR, GPT olabilir. EFI System Partition (ESP) adında birde ekstra bölüm türü vardır. EFI/UEFI önyükleme yöneticilerinin (bootloader/boot manager) depolanması için yapılmıştır. Ancak, EFI/UEFI önyükleme için bu bölüme ihtiyaç yoktur.
EFI/UEFI Hakkında Yanlış Bilinenler
1. Yanlış: EFI/UEFI, 3.nesil (Ivy Bridge) Intel SoC ile geldi.
Doğru: 2000 yılında IA-64 mimarili sistemlerle geldi. Ondan sonra 2005 senesi civarı x86'ya geldi (2006 model Core 2'li Macbook'lar da 32 bit EFI 1.10 bulunuyor. Intel DP35DP gibi LGA 775 UEFI'li anakartlar bulunuyor).
2. Yanlış: EFI/UEFI için GPT kullanmak zorunludur.
Doğru: OS'ların GPT isteme sebebi sadece daha iyi olduğundan ve EFI/UEFI ile bağdaştırıldığındandır. MBR diske bile UEFI kurulum yapılmakta ve yapanlar mevcut (ben dahil. Mesela Ubuntu zorunda tutmuyor. MBR olarak UEFI biçimde kurmaya izin veriyor. Ya da MBR ve FAT32 olan bir USB'ye herhangi bir UEFI bir şey atın ve UEFI olarak boot etmeyi deneyin (rEFInd gibi)):
3. Yanlış: İlk EFI/UEFI destekleyen Windows sürümü, Windows 8'dir.
Doğru: İlk UEFI desteğine sahip Windows sürümü, Windows XP IA-64 Edition'dır. Bu videoya bakın:
Intel'e özel olarak IA-32 sürümde de EFI/UEFI vardı. x86 mimarisi için UEFI'ye sahip ilk sürüm Windows Vista RTM (Microsoft, Windows Vista SP1 ile geldi dese de bu kocaman bir yalan ve niyeyse bu yalanı Windows Server 2008 için kullanmadılar) ile geldi. Fakat sadece x64 için kullanıma sunuldu. Aslında Longhorn buildlerinde (bazı buildlerde 64 bit sürümlerde de dahil) IA-32 için UEFI bulunuyordu. IA-32 içinse Windows 8 ile birlikte geldi. XP meselesi ise şu:
2001 senesinde Intel Developer Forum etkinliği kapsamında, Pentium 4 CPU'ya sahip PC'de EFI/UEFI Windows XP X86 kurulu (normalde yok fakat Windows Longhorn yapılarından gerekli dosyalar ve ellemeler yapılarak MBR disk bölüm düzeninde EFI/UEFI modunda kullanmak mümkündür.)
4. Yanlış: EFI ile UEFI tamamen farklıdır. Doğru: Çoğu kişi, UGA 1.1'in UEFI 2.0'da UEFI GOP ile değiştirildiği için ikisini tamamen ayrı bir şey zannediyor (ya da isminden dolayı) EFI 1.10'a sahip bir anakart, Windows Vista/7'yi sorunsuz olarak UEFI şekilde boot ediyor. Windows 8 üzerini de sorunsuz şekilde UEFI olarak boot ediyor. Her sürümde değişiklikler yapılıyor. 2005 senesinde UEFI Forum kuruldu ve 2006 senesinde ilk UEFI adı taşıyan EFI sürümü çıktı. Zaten farklı bir şey olsa niye GPT ve .efi dosyası gibi şeyler tamamen aynı olsun ya da UEFI Shell isminden çok EFI Shell adı kullanılsın?
EFI/UEFI Türleri ve Sürümleri
EFI/UEFI 2000 senesinden beri aktif olarak güncellenmektedir. Devamlı yeni özellikler gelmekte. UEFI Forum'un BIOS sınıflandırması mevcuttur. Bu şu şekildedir:
UEFI Class 0> UEFI değil demek (BIOS, LK, Das U-Boot, Samsung S-Boot, Coreboot gibi UEFI hariç her şey buna giriyor (bazısı UEFI boot etme yeteneğine sahip olsa bile).
UEFI Class 1> Gömülü UEFI (UEFI Boot devre dışı bırakılmış sistemler. En büyük misali, çoğu Sandy Bridge notebook modelleri)
UEFI Class 2> CSM'e sahip UEFI (Hem legacy önyükleme, hem UEFI önyükleme açık)
UEFI Class 3> Yalnızca UEFI (Saf UEFI. CSM hiç yok ya da ayarı gizlenmiş)
UEFI Class 3+> Yalnızca UEFI (Her daim Secure Boot (Güvenli Önyükleme) etkin. Kapatma ayarı gizlenmiş)
EFI/UEFI'nin sürümlerine "Spesifikasyon" denir. EFI 1.0-EFI 1.10 arası EFI adı kullanılmış, 2005 senesinde UEFI Forum kuruldu ve UEFI adını taşıyan ilk sürüm olan UEFI 2.0 bir sene sonra çıktı. EFI olanlarda UGA (UGA 1.0 ve UGA 1.1 diye iki sürümü vardı) denen grafik protokolü mevcuttu. UEFI 2.0 ile UGA'nın yerini GOP almıştır. UEFI 2.1 sürümü ile HII desteği eklenmiştir. Bu sayede GUI'lı UEFI BIOS'lar yapılmaktaydı (Aslında UEFI 2.1'den önce hem BIOS'larda, hemde EFI 1.0-UEFI 2.0 arası sürümlerde zaten GUI kullanılmaktaydı).
Legacy BIOS'larda ilk kez GUI, AMI WinBIOS'ta kullanıldı:
UEFI Class 0 (Resimdeki AMIBIOS 8 ve LK (lk2nd) gibi. UEFI hariç her şey buna giriyor):
UEFI Class 1 (Resimdeki InsydeH20 UEFI, HP tarafından UEFI Boot ayarı gizlendiği için UEFI Class 1 sayılıyor. BIOS'u modlayıp açarsanız, UEFI Class 2 sayılacak):
UEFI Class 2 (Resimdeki AMI APTIO V UEFI gibi):
UEFI Class 3 (Resimdeki saf UEFI (Tianocore tarafından geliştirilen EDK2. Arayüzü, UiApp olarak geçiyor):
UEFI Class 3+ ise, Secure Boot ayarının kapatılması gizlenmiş olanların sınıfıdır. VMware Workstation/Fusion/Player'da ki, Secure Boot aktif olanı, UEFI Class 3+'a misaldir.
Direkt çoğu kişinin bilmediği kısımlarını yazdım sadece. Okuyan herkese teşekkür ederim.
EFI/UEFI Nedir?
EFI (Extensible Firmware Interface), Intel Itanium SoC'lerin mimarisi IA-64 için geliştirilmiş bir gömülü yazılımıdır. İlk adı, Intel IBI (Intel Boot Initiative)'dir. UEFI adı (Unified Extensible Firmware Interface), EFI'nin 2005'te Intel ile HP'nin tekelinden çıktıktan sonraki adıdır. UEFI 2.0 (EFI 2.0 denebilir) sürümünden itibaren UEFI kelimesi kullanılır. 1998 yılında geliştirilmeye başlanmış, 2000 senesinde Itanium cihazlar ile kullanımına başlanılmıştır.
EFI/UEFI Ne İşe Yarar?
EFI/UEFI, BIOS'un yerini almış bir anakart yazılımı olduğundan BIOS'un işinin aynısını yapmaktadır. Boot (önyükleme) gibi servisler baştan yapılmıştır. .COM gibi dosyalar yerine standart bir boot dosyası getirilmiştir. .EFI dosyalarıdır.
EFI/UEFI İçin Ne Gerekiyor?
EFI/UEFI için, desteklenen bir ISA gerekir (ARMv7, AMD64 gibi) Birde UEFI BIOS'unuzun mimarisine uygun UEFI destekleyen OS (İşletim Sistemi) gereklidir. Disk tipi MBR, GPT olabilir. EFI System Partition (ESP) adında birde ekstra bölüm türü vardır. EFI/UEFI önyükleme yöneticilerinin (bootloader/boot manager) depolanması için yapılmıştır. Ancak, EFI/UEFI önyükleme için bu bölüme ihtiyaç yoktur.
EFI/UEFI Hakkında Yanlış Bilinenler
1. Yanlış: EFI/UEFI, 3.nesil (Ivy Bridge) Intel SoC ile geldi.
Doğru: 2000 yılında IA-64 mimarili sistemlerle geldi. Ondan sonra 2005 senesi civarı x86'ya geldi (2006 model Core 2'li Macbook'lar da 32 bit EFI 1.10 bulunuyor. Intel DP35DP gibi LGA 775 UEFI'li anakartlar bulunuyor).
2. Yanlış: EFI/UEFI için GPT kullanmak zorunludur.
Doğru: OS'ların GPT isteme sebebi sadece daha iyi olduğundan ve EFI/UEFI ile bağdaştırıldığındandır. MBR diske bile UEFI kurulum yapılmakta ve yapanlar mevcut (ben dahil. Mesela Ubuntu zorunda tutmuyor. MBR olarak UEFI biçimde kurmaya izin veriyor. Ya da MBR ve FAT32 olan bir USB'ye herhangi bir UEFI bir şey atın ve UEFI olarak boot etmeyi deneyin (rEFInd gibi)):
3. Yanlış: İlk EFI/UEFI destekleyen Windows sürümü, Windows 8'dir.
Doğru: İlk UEFI desteğine sahip Windows sürümü, Windows XP IA-64 Edition'dır. Bu videoya bakın:
Intel'e özel olarak IA-32 sürümde de EFI/UEFI vardı. x86 mimarisi için UEFI'ye sahip ilk sürüm Windows Vista RTM (Microsoft, Windows Vista SP1 ile geldi dese de bu kocaman bir yalan ve niyeyse bu yalanı Windows Server 2008 için kullanmadılar) ile geldi. Fakat sadece x64 için kullanıma sunuldu. Aslında Longhorn buildlerinde (bazı buildlerde 64 bit sürümlerde de dahil) IA-32 için UEFI bulunuyordu. IA-32 içinse Windows 8 ile birlikte geldi. XP meselesi ise şu:
2001 senesinde Intel Developer Forum etkinliği kapsamında, Pentium 4 CPU'ya sahip PC'de EFI/UEFI Windows XP X86 kurulu (normalde yok fakat Windows Longhorn yapılarından gerekli dosyalar ve ellemeler yapılarak MBR disk bölüm düzeninde EFI/UEFI modunda kullanmak mümkündür.)
4. Yanlış: EFI ile UEFI tamamen farklıdır. Doğru: Çoğu kişi, UGA 1.1'in UEFI 2.0'da UEFI GOP ile değiştirildiği için ikisini tamamen ayrı bir şey zannediyor (ya da isminden dolayı) EFI 1.10'a sahip bir anakart, Windows Vista/7'yi sorunsuz olarak UEFI şekilde boot ediyor. Windows 8 üzerini de sorunsuz şekilde UEFI olarak boot ediyor. Her sürümde değişiklikler yapılıyor. 2005 senesinde UEFI Forum kuruldu ve 2006 senesinde ilk UEFI adı taşıyan EFI sürümü çıktı. Zaten farklı bir şey olsa niye GPT ve .efi dosyası gibi şeyler tamamen aynı olsun ya da UEFI Shell isminden çok EFI Shell adı kullanılsın?
EFI/UEFI Türleri ve Sürümleri
EFI/UEFI 2000 senesinden beri aktif olarak güncellenmektedir. Devamlı yeni özellikler gelmekte. UEFI Forum'un BIOS sınıflandırması mevcuttur. Bu şu şekildedir:
UEFI Class 0> UEFI değil demek (BIOS, LK, Das U-Boot, Samsung S-Boot, Coreboot gibi UEFI hariç her şey buna giriyor (bazısı UEFI boot etme yeteneğine sahip olsa bile).
UEFI Class 1> Gömülü UEFI (UEFI Boot devre dışı bırakılmış sistemler. En büyük misali, çoğu Sandy Bridge notebook modelleri)
UEFI Class 2> CSM'e sahip UEFI (Hem legacy önyükleme, hem UEFI önyükleme açık)
UEFI Class 3> Yalnızca UEFI (Saf UEFI. CSM hiç yok ya da ayarı gizlenmiş)
UEFI Class 3+> Yalnızca UEFI (Her daim Secure Boot (Güvenli Önyükleme) etkin. Kapatma ayarı gizlenmiş)
EFI/UEFI'nin sürümlerine "Spesifikasyon" denir. EFI 1.0-EFI 1.10 arası EFI adı kullanılmış, 2005 senesinde UEFI Forum kuruldu ve UEFI adını taşıyan ilk sürüm olan UEFI 2.0 bir sene sonra çıktı. EFI olanlarda UGA (UGA 1.0 ve UGA 1.1 diye iki sürümü vardı) denen grafik protokolü mevcuttu. UEFI 2.0 ile UGA'nın yerini GOP almıştır. UEFI 2.1 sürümü ile HII desteği eklenmiştir. Bu sayede GUI'lı UEFI BIOS'lar yapılmaktaydı (Aslında UEFI 2.1'den önce hem BIOS'larda, hemde EFI 1.0-UEFI 2.0 arası sürümlerde zaten GUI kullanılmaktaydı).
Legacy BIOS'larda ilk kez GUI, AMI WinBIOS'ta kullanıldı:
UEFI Class 0 (Resimdeki AMIBIOS 8 ve LK (lk2nd) gibi. UEFI hariç her şey buna giriyor):
UEFI Class 1 (Resimdeki InsydeH20 UEFI, HP tarafından UEFI Boot ayarı gizlendiği için UEFI Class 1 sayılıyor. BIOS'u modlayıp açarsanız, UEFI Class 2 sayılacak):
UEFI Class 2 (Resimdeki AMI APTIO V UEFI gibi):
UEFI Class 3 (Resimdeki saf UEFI (Tianocore tarafından geliştirilen EDK2. Arayüzü, UiApp olarak geçiyor):
UEFI Class 3+ ise, Secure Boot ayarının kapatılması gizlenmiş olanların sınıfıdır. VMware Workstation/Fusion/Player'da ki, Secure Boot aktif olanı, UEFI Class 3+'a misaldir.
Direkt çoğu kişinin bilmediği kısımlarını yazdım sadece. Okuyan herkese teşekkür ederim.
Son düzenleme:
