Nisannn
80+
- Katılım
- 25 Mart 2020
- Mesajlar
- 217
Arkadaşlar merhaba, Şehirlerarası Otobüsler 101 adında bir yazı dizisi yayınlayacağım. İşin tarihçesine, araç kısmına, tesis kısmına, ticari püf noktalarına ve firma seçimine değineceğim. Şimdiki konumuz ise işin araç kısmı, yani otobüsler.
Otobüslerin Tarihsel Gelişimi
Aslında bu konuya otobüsçülük tarihçesi kısmında girecektim ama burada da azıcık bahsetmeden olmaz. Otobüsler, ilk başta atlar tarafından çekilen tahta büyük treylerlerdi, bunlara posta arabası da denirdi. Motoru araçların ortaya çıkmasından itibaren tahta, fiberglas, çelik gibi malzemelerden kamyon şasilerinin üzerlerine imal edildiler. Asıl devrim 1950'li yılların başında oldu. Kässbohrer, otomobillerde kullanılan kendinden destekli "selbsttragend" (Setra ismi buradan gelir) şasi sistemini otobüslere uyarladı ve Setra S8 kendinden destekli şasili, arkadan motorlu ve direkt arkadan itişli ilk otobüs oldu. Bunun ardından, otobüslerde sırayla bağımsız ön süspansiyon, havalı süspansiyon, disk fren, turbo motor, ABS/ASR, Retarder ve yarı otonom sürüş sistemleri diğer yenilikler oldu. Yenilikler bunlarla sınırlı kalmadı, otobüsler daha verimli ve konforlu hale de geldiler. Aşağıda, Setra S8'i ve şasesini ayrıca rüzgar sürtünme katsayısının 0,35cd (Focus RS ile aynı) olmasıyla devrim yaratan Setra S531 DT'yi görebilirsiniz.
Şehirlerarası Otobüs Türleri
Şehirlerarası otobüsleri büyüklüklerine göre gruplandırabiliriz.
Interurban otobüsler, 1 saate kadar olan mesafelerde kullanılırlar. Şehir içi otobüslerle melez olan bir türdür. Ayakta yolcu alabilirler, yeni modelleri engelli uyumludur. Örnek olarak MAN Lion's Interurban, MB Citaro Ü, Setra MultiClass, Temsa Tourmalin, Irizar i4 gibi araçları gösterebiliriz.
Tur otobüsleri (RHD) genellikle 3 saate kadar olan mesafelerde, şehir içi turizmde ve servis amacıyla kullanılırlar. Genellikle 2+2 dizilimli olurlar, koltuk araları dardır. WC ve geniş bagaj bulunmaz. Örnek olarak MB Tourismo, Setra S51X-MD, Scania Interlink, TemSA Safir, Iveco Evadis gibi araçları gösterebiliriz.
Uzun yol otobüsleri (SHD) genellikle 7 saate kadar olan mesafelerde kullanılırlar. Genellikle ülkemizde 2+1 dizilimli olurlar. WC, geniş bagaj, mutfak gibi donanımlara sahip olabilirler. Örnek olarak MB Travego, Setra S51X-HD, TemSA Maraton, Irizar i6 (gerçi bu süper otobüslerle arada kalıyor), VDL Futura, MAN Lion's Coach, Neoplan Tourliner, MCV 500, Volvo 9700, Yutong T13, Iveco Magelys, Scania Touring HD gösterebiliriz.
Süper otobüsler; çoğunlukla uluslararası yollarda ve özel amaçla kullanılırlar. Çok lüks olabilirler ve sektördeki ilkler genellikle bu araçlarda olur. Bazı istisnalar dışında 2+1 dizilimli olurlar; WC, mutfak, çok geniş bagaj, cam tavan, elektrikli koltuk gibi donanımlara sahip olabilirler. Örnek olarak Setra S51X-HDH, Irizar i8, Neoplan Starliner, Golden Dragon Navigator, Volvo 9900, Marcopolo Paradiso G7 gösterebiliriz.
Aşağıda boy boy Setra'lar gözükmekte:
Teknik Altyapı
Genellikle otobüslerin teknik altyapısı, firmalar tarafından sağlanır ve üzerine karoseri inşa edilir. Motoru ve şanzımanı dışarından alıp kendi şasisini kendisi üreten firmalar da vardır, hatta bazı firmalar motor ve şanzımanını da kendi üretir. En bilinen altyapı üreticileri Mercedes ve MAN'dır ancak DAF (Paccar), Iveco, Otosan, Scania ve Volvo da sektörde varlık göstermektedir.
Otobüslerde genellikle silindir hacmi 7-16 litre arasında değişen (en yaygını 10-13 litrelik motorlardır), 250-750hp güç üreten (genellikle 380-540hp güç üreten motorlar kullanılır), çoğunlukla I6 dizilimli (I4 dizilimli motorlar da olmakla birlikte özellikle büyük otobüslerde V6, V8 hatta V12 motor kullanılabilir) genellikle dik yerleşimli dizel motor bulunmaktadır. Dizel motor tercihinin sebebi torkun da önemli olmasıdır, (bir otobüsün motorunun torku 1700-2700nm arasında olabilir). Otobüsler genellikle en yüksek gücünü 1600-2000 devir arasında, en yüksek torkunu da 1000-1400 devir arasında verir.
Otobüslerde yakıt enjeksiyonu Common Rail sistemiyle yapılmaktadır, basınç yükseltici de bulunabilir. Otobüslerde yaklaşık 300-400 litrelik yakıt deposu ve yedek depo bulunmakla birlikte bazı uzun yol otobüslerinde ilave depo bulunabilir, soğuk iklimlerde ısıtmalı depo ve yakıt filtresi tercih edilebilir.
Yeni nesil otobüslerde katalitik konvertöre ilave olarak Dizel Partikül Filtresi (DPF) (SCR) de bulunur. Bu sistem, egzozun içinde bir odacığa Adblue püskürterek bazı zararlı gazları (NOx gibi) su buharına çevirir. Adblue depoları genellikle 40 litre olur.
Şanzıman olarak genellikle 6 ileri düz şanzıman kullanılsa da otomatikleştirilmiş manuel (robotize) ve otomatik şanzımana da rastlanabilir.
Süspansiyon olarak otobüslerde artık makas kullanılmamaktadır, amortisör, hava körüğü ve stabilizör kullanılır. Bazı otobüslerde elektrik kontrollü süspansiyon bulunur. Bazı araçlar biniş esnasında sağa-sola yatabilir (kneeling) ve yol koşullarına göre süspansiyon yükseklik ve sertliği ayarlanabilir.
Teker olarak önde tek, arka dingillerde çift lastik bulunur. Jantlar çelik ve(ya) alüminyumdan üretilir. Genellikle jant çapı 22,5 inç olur.
Yönlendirmede elektrikli (servo motor) veya hidrolik direksiyon tercih edilir. Bazı arkası çift dingilli otobüslerin arka dingillerinden biri de dönmektedir.
Bir yolcu otobüsü genellikle 140-150 km/s hıza çıkabilir ancak optimal seyir hızı 110 km/saattir. Otobüslerin yakıt tüketimi araç doluluğu, topografik durum ve motora bağlı değişebilmekle birlikte 100 kilometrede 20-30 litredir.
DEVAMI EKLENECEKTİR. Lütfen görüşlerinizi bildirin.
Güncelleme 1: Otobüs türlerine ilave bilgi eklendi ve düzenlendi.
Güncelleme 2: Teknik altyapıya ilave yapıldı.
Otobüslerin Tarihsel Gelişimi
Aslında bu konuya otobüsçülük tarihçesi kısmında girecektim ama burada da azıcık bahsetmeden olmaz. Otobüsler, ilk başta atlar tarafından çekilen tahta büyük treylerlerdi, bunlara posta arabası da denirdi. Motoru araçların ortaya çıkmasından itibaren tahta, fiberglas, çelik gibi malzemelerden kamyon şasilerinin üzerlerine imal edildiler. Asıl devrim 1950'li yılların başında oldu. Kässbohrer, otomobillerde kullanılan kendinden destekli "selbsttragend" (Setra ismi buradan gelir) şasi sistemini otobüslere uyarladı ve Setra S8 kendinden destekli şasili, arkadan motorlu ve direkt arkadan itişli ilk otobüs oldu. Bunun ardından, otobüslerde sırayla bağımsız ön süspansiyon, havalı süspansiyon, disk fren, turbo motor, ABS/ASR, Retarder ve yarı otonom sürüş sistemleri diğer yenilikler oldu. Yenilikler bunlarla sınırlı kalmadı, otobüsler daha verimli ve konforlu hale de geldiler. Aşağıda, Setra S8'i ve şasesini ayrıca rüzgar sürtünme katsayısının 0,35cd (Focus RS ile aynı) olmasıyla devrim yaratan Setra S531 DT'yi görebilirsiniz.
Şehirlerarası Otobüs Türleri
Şehirlerarası otobüsleri büyüklüklerine göre gruplandırabiliriz.
Interurban otobüsler, 1 saate kadar olan mesafelerde kullanılırlar. Şehir içi otobüslerle melez olan bir türdür. Ayakta yolcu alabilirler, yeni modelleri engelli uyumludur. Örnek olarak MAN Lion's Interurban, MB Citaro Ü, Setra MultiClass, Temsa Tourmalin, Irizar i4 gibi araçları gösterebiliriz.
Tur otobüsleri (RHD) genellikle 3 saate kadar olan mesafelerde, şehir içi turizmde ve servis amacıyla kullanılırlar. Genellikle 2+2 dizilimli olurlar, koltuk araları dardır. WC ve geniş bagaj bulunmaz. Örnek olarak MB Tourismo, Setra S51X-MD, Scania Interlink, TemSA Safir, Iveco Evadis gibi araçları gösterebiliriz.
Uzun yol otobüsleri (SHD) genellikle 7 saate kadar olan mesafelerde kullanılırlar. Genellikle ülkemizde 2+1 dizilimli olurlar. WC, geniş bagaj, mutfak gibi donanımlara sahip olabilirler. Örnek olarak MB Travego, Setra S51X-HD, TemSA Maraton, Irizar i6 (gerçi bu süper otobüslerle arada kalıyor), VDL Futura, MAN Lion's Coach, Neoplan Tourliner, MCV 500, Volvo 9700, Yutong T13, Iveco Magelys, Scania Touring HD gösterebiliriz.
Süper otobüsler; çoğunlukla uluslararası yollarda ve özel amaçla kullanılırlar. Çok lüks olabilirler ve sektördeki ilkler genellikle bu araçlarda olur. Bazı istisnalar dışında 2+1 dizilimli olurlar; WC, mutfak, çok geniş bagaj, cam tavan, elektrikli koltuk gibi donanımlara sahip olabilirler. Örnek olarak Setra S51X-HDH, Irizar i8, Neoplan Starliner, Golden Dragon Navigator, Volvo 9900, Marcopolo Paradiso G7 gösterebiliriz.
Aşağıda boy boy Setra'lar gözükmekte:
Teknik Altyapı
Genellikle otobüslerin teknik altyapısı, firmalar tarafından sağlanır ve üzerine karoseri inşa edilir. Motoru ve şanzımanı dışarından alıp kendi şasisini kendisi üreten firmalar da vardır, hatta bazı firmalar motor ve şanzımanını da kendi üretir. En bilinen altyapı üreticileri Mercedes ve MAN'dır ancak DAF (Paccar), Iveco, Otosan, Scania ve Volvo da sektörde varlık göstermektedir.
Otobüslerde genellikle silindir hacmi 7-16 litre arasında değişen (en yaygını 10-13 litrelik motorlardır), 250-750hp güç üreten (genellikle 380-540hp güç üreten motorlar kullanılır), çoğunlukla I6 dizilimli (I4 dizilimli motorlar da olmakla birlikte özellikle büyük otobüslerde V6, V8 hatta V12 motor kullanılabilir) genellikle dik yerleşimli dizel motor bulunmaktadır. Dizel motor tercihinin sebebi torkun da önemli olmasıdır, (bir otobüsün motorunun torku 1700-2700nm arasında olabilir). Otobüsler genellikle en yüksek gücünü 1600-2000 devir arasında, en yüksek torkunu da 1000-1400 devir arasında verir.
Otobüslerde yakıt enjeksiyonu Common Rail sistemiyle yapılmaktadır, basınç yükseltici de bulunabilir. Otobüslerde yaklaşık 300-400 litrelik yakıt deposu ve yedek depo bulunmakla birlikte bazı uzun yol otobüslerinde ilave depo bulunabilir, soğuk iklimlerde ısıtmalı depo ve yakıt filtresi tercih edilebilir.
Yeni nesil otobüslerde katalitik konvertöre ilave olarak Dizel Partikül Filtresi (DPF) (SCR) de bulunur. Bu sistem, egzozun içinde bir odacığa Adblue püskürterek bazı zararlı gazları (NOx gibi) su buharına çevirir. Adblue depoları genellikle 40 litre olur.
Şanzıman olarak genellikle 6 ileri düz şanzıman kullanılsa da otomatikleştirilmiş manuel (robotize) ve otomatik şanzımana da rastlanabilir.
Süspansiyon olarak otobüslerde artık makas kullanılmamaktadır, amortisör, hava körüğü ve stabilizör kullanılır. Bazı otobüslerde elektrik kontrollü süspansiyon bulunur. Bazı araçlar biniş esnasında sağa-sola yatabilir (kneeling) ve yol koşullarına göre süspansiyon yükseklik ve sertliği ayarlanabilir.
Teker olarak önde tek, arka dingillerde çift lastik bulunur. Jantlar çelik ve(ya) alüminyumdan üretilir. Genellikle jant çapı 22,5 inç olur.
Yönlendirmede elektrikli (servo motor) veya hidrolik direksiyon tercih edilir. Bazı arkası çift dingilli otobüslerin arka dingillerinden biri de dönmektedir.
Bir yolcu otobüsü genellikle 140-150 km/s hıza çıkabilir ancak optimal seyir hızı 110 km/saattir. Otobüslerin yakıt tüketimi araç doluluğu, topografik durum ve motora bağlı değişebilmekle birlikte 100 kilometrede 20-30 litredir.
DEVAMI EKLENECEKTİR. Lütfen görüşlerinizi bildirin.
Güncelleme 1: Otobüs türlerine ilave bilgi eklendi ve düzenlendi.
Güncelleme 2: Teknik altyapıya ilave yapıldı.
Son düzenleme:
