Elektrik kesintisi gibi durumlar, özellikle ani veya dalgalı bir şekilde gerçekleştiğinde (lambaların göz kırpması gibi), bilgisayarın bileşenleri için potansiyel risk oluşturabilir. Ancak sizin durumunuzda bilgisayar açılmış ve şu an çalışıyorsa, büyük olasılıkla ciddi bir hasar oluşmamış gibi görünüyor. Sorularınızı tek tek ele alarak açıklayayım:
1. Bilgisayarda Sorun Oluşmuş Mudur? Kontrol Etme Yolu Var mı?
Elektrik kesintisinin "lambalar göz kırparak kesildi" şeklinde olması, bir
brownout (voltaj düşüşü) veya
power surge (ani voltaj artışı) yaşandığını gösteriyor. Bu tür durumlar, PSU (güç kaynağı), anakart, SSD/HDD veya diğer bileşenlerde strese neden olabilir. Şu an bilgisayar çalışıyor olsa da, uzun vadeli sorunları ekarte etmek için kontrol yapmanız faydalı olur.
Olası Sorunlar:
- PSU Hasarı: Güç kaynağı, voltaj dalgalanmalarından en çok etkilenen bileşendir. Hafif bir hasar aldıysa, şu an çalışıyor gibi görünse bile ileride sorun çıkarabilir.
- Depolama Birimi (SSD/HDD): Ani kesinti, dosya sisteminde bozulmalara yol açabilir. Windows'un onarım yapması, bu tür bir sorunu düzeltmiş olabilir.
- Anakart veya RAM: Voltaj dalgalanmaları, anakartın VRM'lerini veya RAM'i etkileyebilir, ancak bu genellikle hemen belirgin olur (örneğin, sistem açılmazsa).
- Fanların Hızlı Çalışması: Bu, BIOS'un bir hata algılayıp fanları tam hızda çalıştırmış olabileceğini veya sıcaklık sensörlerinin geçici bir hata verdiğini gösterebilir. Reset ile düzelmesi olumlu bir işaret.
Kontrol Etme Yöntemleri:
- Donanım Testi:
- MemTest86: RAM'inizi test etmek için bu aracı USB'ye yükleyip çalıştırın. Elektrik dalgalanmaları RAM'de hatalara neden olabilir. En az 1-2 geçiş (pass) yapmasını bekleyin; hata çıkmazsa RAM sağlam demektir.
- CrystalDiskInfo: SSD veya HDD'nizin sağlık durumunu kontrol edin. "Health Status" (Sağlık Durumu) "Good" (İyi) ise ve "Reallocated Sectors" gibi hatalar yoksa diskte sorun yoktur.
- Prime95 veya AIDA64: CPU ve PSU'nun stabilitesini test etmek için 15-20 dakikalık bir stres testi yapın. Sistem çökerse veya mavi ekran alırsanız PSU veya anakartta sorun olabilir.
- FurMark: GPU'nuzu test edin. Elektrik kesintisi GPU'yu da etkilemiş olabilir.
- BIOS Kontrolü:
- BIOS'a girip voltaj değerlerini kontrol edin (örneğin, +12V, +5V, +3.3V). Bu değerler normalse (örneğin, +12V için 11.8-12.2V arası), PSU şu an stabil çalışıyor demektir.
- BIOS'ta "Hardware Monitor" veya "PC Health" kısmından sıcaklıkları kontrol edin. Fanların 5 dakika hızlı çalışması, BIOS'un bir hata algılamasından kaynaklanmış olabilir.
- Windows Hata Günlükleri:
- Windows "Olay Görüntüleyicisi"ni (Event Viewer) açın (Win + R > eventvwr). "Windows Günlükleri > Sistem" kısmında, elektrik kesintisi sırasında veya sonrasında kritik hata (Critical Error) veya uyarı (Warning) olup olmadığını kontrol edin.
- Fiziksel Kontrol:
- Bilgisayar kasasını açıp PSU, anakart ve diğer bileşenlerde yanık kokusu, şişmiş kapasitör veya fiziksel hasar olup olmadığını gözle kontrol edin.
Şu Anki Durum:
- Windows onarım yapmış ve sistem açılmışsa, dosya sistemi büyük olasılıkla düzeltilmiş. Fanların resetle normale dönmesi de ciddi bir donanım arızası olmadığını düşündürüyor. Ancak yukarıdaki testleri yaparak emin olabilirsiniz.
2. Böyle Durumlar İçin Nasıl Önlem Alabilirim?
Elektrik kesintileri veya dalgalanmaları, Türkiye'de özellikle eski altyapıya sahip bölgelerde yaygın olabilir. Aşağıdaki önlemlerle sisteminizi koruyabilirsiniz:
Kısa Vadeli Önlemler:
- UPS (Kesintisiz Güç Kaynağı):
- Bir UPS alarak hem ani kesintilere karşı koruma sağlar hem de voltaj dalgalanmalarını düzenler. Örneğin, 600-1000VA kapasiteli bir UPS (marka önerisi: APC, CyberPower) işinizi görür.
- UPS, elektrik kesildiğinde size sistemi güvenli bir şekilde kapatma şansı verir ve "brownout" gibi durumları absorbe eder.
- Surge Protector (Dalgalanma Koruyucu):
- UPS alamıyorsanız, en azından kaliteli bir dalgalanma koruyucu priz kullanın (örneğin, Belkin veya Schneider marka). Bunlar, ani voltaj yükselmelerini engeller.
Uzun Vadeli Önlemler:
- PSU Kalitesi:
- Eğer mevcut PSU'nuz düşük kaliteli bir modelse (örneğin, 80+ sertifikası yoksa), daha iyi bir PSU'ya geçmek dalgalanmalara karşı dayanıklılığı artırır. Öneriler: Corsair CX550, Seasonic Focus GX-650 gibi 80+ Bronze veya Gold sertifikalı modeller.
- Elektrik Altyapısı:
- Sigortanızın bu tür sorunlara yol açması, evinizin elektrik tesisatında bir problem olabileceğini gösteriyor. Bir elektrikçiye danışarak sigortayı ve topraklamayı kontrol ettirin. Topraklama eksikliği, bu tür durumlarda riski artırır.
- BIOS Ayarları:
- BIOS'ta "Power Loss Recovery" veya "Restore on AC/Power Loss" ayarını "Last State" veya "Power Off" olarak ayarlayın. Bu, elektrik kesintisi sonrası sistemin otomatik açılmasını engelleyerek ek strese karşı koruma sağlar.
Kullanım Alışkanlıkları:
- Elektrik kesintisi riski yüksekse, önemli işler sırasında çalışmanızı sık sık kaydedin.
- Fırtına gibi hava koşullarında bilgisayarı kapatıp fişten çekmek en güvenli yöntemdir.
Özet
- Sorun Oluşmuş mu? Şu anki belirtilere bakılırsa ciddi bir hasar yok gibi, ama MemTest86, CrystalDiskInfo ve stres testleriyle kontrol yapmanız iyi olur. Fanların hızlı çalışması geçici bir BIOS tepkisi olabilir.
- Önlem: Kısa vadede bir UPS veya dalgalanma koruyucu alın, uzun vadede PSU ve elektrik altyapınızı iyileştirin.
