Hızlıca giriş yapalım. Önce serotonin döngüsünden bahsedelim. Bundan da önce sinirsel postaya (mesaj, ileti) dair kısa bir bilgi öğrenelim.
Sinir sistemindeki sinir hücreleri sinirsel iletileri elektrik sinyalleri ile götürür. İki sinir sistemi mesaj alışverişi yapacağı zaman sinir hücrelerinin arasındaki boşluktan karşıya mesaj iletirler ama burası boşluk olduğu için elektrik sinyali zayıf kalır. Bu zayıflıktan ötürü mesaj sinaps adındaki bu boşluklardan nörotransmitter adı verilen kimyasallarla iletilir. Bu kimyasallara örnek olarak nöroadrenalin ve mutluluk hormonları olarak da bilinen dopamin ve serotonin örnek olarak verilebilir. Mesajı gönderen sinire presinaptik mesajı alan sinire postsinaptik sinir denir.
Örnek işleyiş:
XaZb İletisi>presinaptik sinir>XaZb iletisi ile ilgili görev yapan nörotransmitterin (ABC) sinapsa salınması>ABC maddesi ABC reseptörlerine bağlanması>Postsinaptik sinir>(...)
Reseptörler kilitler gibidir. Sadece o kilidin anahtarı o kilidi açabilir. Yani sadece ilgili nörotransmitter kendi reseptörü dışında başka bir reseptöre bağlanamaz.
Bu kısa bilgiyi öğrendikten sonra serotonin döngüsüne bakalım.
Yukarıda anlattığım döngünün aynısı aslında. ABC yerine serotonin yazılması doğrudur. Ek olarak şöyle bir döngü vardır.
Serotonin görevini yaptığında presinaptik sinire geri alım pompası ile geri girer. MAO yani mono-amin-oksidaz enzimi serotonini parçalar. Bu işlemden sonra serotonin 5-hidroksi-indol-asetik asit kısaca 5--HIAA adındaki başka bir kimyasala dönüştürür. Bu kimyasal da dolaşım sistemi ile beyninizden böbreklere oradan da dışarı idrar ile çıkar. Böylece serotonin döngüsü tamamlanmış olur.
İnhibitör kelime anlamı: Engelleyici
Yukarıda görüldüğü gibi MAOi kategorisindeki antidepresanlar serotonini parçalayan MAO enzimini inhibe ediyor yani engelliyor. Bundan dolayı serotonin parçalanmıyor ve tekrar sinapsa salınıyor. Haliyle sinapslarda daha çok serotonin oluyor. Bu da reseptöre bağlanacak olan madde sayısını arttırıp iletiyi daha yüksek bir güçte iletiyor.
Tri kelime anlamı: 3, üçlü
Siklik kelime anlamı: halka
Bu antidepresan türü geri alım pompasını tıkar. Ama bu aynı zamanda presinaptik hücre serotonin salınımına devam eder. Bu sayede sinapsta daha çok serotonin birikir ve postsinaptik hücre daha güçlü şekilde uyarılır.
Trisiklik antidepresanlar nöroadrenalin ve serotoninin geri alınmasını engeller.
Trisiklikler ile aynı mantıkta çalışırlar. Fakat sadece serotoninin içeri girmesini engeller. Bu şekilde seçicilik yapar.
Antogonist kelime anlamı: Kilitleyici, engelleyici
Bu tür antidepresanlar nörotransmitter maddeyi taklit ederek reseptörlere bağlanırlar ama uyarmak yerine sessizce kalırlar. Böylece sinirsel uyarı olmaz. Reseptörler tıkalı olduğu için de orjinal nörotransmitter madde de bağlanamaz ve sinirsel uyarı etkin olmaz.
Teorik olarak depresyonu daha da kötüleştirmesi lazım. Ama işler öyle değil. Bu tür antidepresanlar da var.
Nasıl çalıştığını ben de bilmiyorum kafam karıştı. Beyin işte...
Kaynak için tıkla!
Sinir sistemindeki sinir hücreleri sinirsel iletileri elektrik sinyalleri ile götürür. İki sinir sistemi mesaj alışverişi yapacağı zaman sinir hücrelerinin arasındaki boşluktan karşıya mesaj iletirler ama burası boşluk olduğu için elektrik sinyali zayıf kalır. Bu zayıflıktan ötürü mesaj sinaps adındaki bu boşluklardan nörotransmitter adı verilen kimyasallarla iletilir. Bu kimyasallara örnek olarak nöroadrenalin ve mutluluk hormonları olarak da bilinen dopamin ve serotonin örnek olarak verilebilir. Mesajı gönderen sinire presinaptik mesajı alan sinire postsinaptik sinir denir.
Örnek işleyiş:
XaZb İletisi>presinaptik sinir>XaZb iletisi ile ilgili görev yapan nörotransmitterin (ABC) sinapsa salınması>ABC maddesi ABC reseptörlerine bağlanması>Postsinaptik sinir>(...)
Reseptörler kilitler gibidir. Sadece o kilidin anahtarı o kilidi açabilir. Yani sadece ilgili nörotransmitter kendi reseptörü dışında başka bir reseptöre bağlanamaz.
Bu kısa bilgiyi öğrendikten sonra serotonin döngüsüne bakalım.
Yukarıda anlattığım döngünün aynısı aslında. ABC yerine serotonin yazılması doğrudur. Ek olarak şöyle bir döngü vardır.
Serotonin görevini yaptığında presinaptik sinire geri alım pompası ile geri girer. MAO yani mono-amin-oksidaz enzimi serotonini parçalar. Bu işlemden sonra serotonin 5-hidroksi-indol-asetik asit kısaca 5--HIAA adındaki başka bir kimyasala dönüştürür. Bu kimyasal da dolaşım sistemi ile beyninizden böbreklere oradan da dışarı idrar ile çıkar. Böylece serotonin döngüsü tamamlanmış olur.
Antidepresan Çalışma Şekilleri
MAO İnhibitörü (MAOi)
İnhibitör kelime anlamı: Engelleyici
Yukarıda görüldüğü gibi MAOi kategorisindeki antidepresanlar serotonini parçalayan MAO enzimini inhibe ediyor yani engelliyor. Bundan dolayı serotonin parçalanmıyor ve tekrar sinapsa salınıyor. Haliyle sinapslarda daha çok serotonin oluyor. Bu da reseptöre bağlanacak olan madde sayısını arttırıp iletiyi daha yüksek bir güçte iletiyor.
Trisiklik (Üç halkalı) Antidepresanlar
Tri kelime anlamı: 3, üçlü
Siklik kelime anlamı: halka
Bu antidepresan türü geri alım pompasını tıkar. Ama bu aynı zamanda presinaptik hücre serotonin salınımına devam eder. Bu sayede sinapsta daha çok serotonin birikir ve postsinaptik hücre daha güçlü şekilde uyarılır.
Trisiklik antidepresanlar nöroadrenalin ve serotoninin geri alınmasını engeller.
Seçici Serotonin Geri Alım İnhibitörü
Trisiklikler ile aynı mantıkta çalışırlar. Fakat sadece serotoninin içeri girmesini engeller. Bu şekilde seçicilik yapar.
Antogonistler
Antogonist kelime anlamı: Kilitleyici, engelleyici
Bu tür antidepresanlar nörotransmitter maddeyi taklit ederek reseptörlere bağlanırlar ama uyarmak yerine sessizce kalırlar. Böylece sinirsel uyarı olmaz. Reseptörler tıkalı olduğu için de orjinal nörotransmitter madde de bağlanamaz ve sinirsel uyarı etkin olmaz.
Teorik olarak depresyonu daha da kötüleştirmesi lazım. Ama işler öyle değil. Bu tür antidepresanlar da var.
Nasıl çalıştığını ben de bilmiyorum kafam karıştı. Beyin işte...
Kaynak için tıkla!
