Bilge Tonyukuk
80+
- Katılım
- 29 Temmuz 2022
- Mesajlar
- 7
Dahası
- Reaksiyon skoru
- 10
- İsim
- Oğuz
Bu anıt 2 gün önce bulunmuştu ama kimse konu açmayınca açayım dedim 
Başkanlığını Darhan Kıdırali'nin yaptığı Uluslararası Türk Akademisi ve Moğol Bilimler Akademisi Arkeoloji Enstitüsü tarafından Arkhangai bölgesi Nomgon Ovası’nda (Ötüken) ortaklaşa yürütülen bilimsel arkeolojik kazı sonucunda, II. Türk Kağanlığı'nın kurucusu, devleti 682-691 yılları arası yöneten, Bilge Kağan ve Kül Tegin'in babası İlteriş Kağan'a ait anıt kompleksi ve yazıt bulundu.
Kompleksin toplam alanı 49 x 41.5 metre. Batıdan doğuya doğru oval bir biçimde yer alan kompleksin etrafına hendek kazılmış ve buradan toprak yığılarak bir kale inşa edilmiş.
Kompleksin batı tarafında, alanın ortasına delikli taştan bir küp (sunak), taştan insan figürleri, iki yavrusu olan aslan heykeli ve iki koyun heykeli bulunuyor. Kompleksin kapısından doğuya doğru 51 adet balbal taşı yan yana sırayla yerleştirilmiş. Bunların arasında beş balbal taşından “dağ keçisi” sembolü tespit edildi.
Şu ana kadar yayınlanan görsellerde yazıtın baş kısmı var. Alt kısmı yani gövde kısmı daha yayınlanmadı ya da bulunamadı. Büyük ihtimalle bulmuşlardır ama günümüz Türkçesine çevirip ondan sonra hepsini yayınlayacaklardır diye tahmin ediyorum.
Yazıtta Tanrı, Kutluk, Tümen, Türk gibi sözcükler var. Türk sözcüğünün geçmesi çok önemli çünkü bulunan yazıtlar arasında Türk adının geçtiği en eski yazıt oluyor. Türk adı daha önce ilk kez Tonyukuk yazıtında geçmekteydi. Onun dışında Kutluk sözcüğünün de geçmesi önemli. Çünkü Orhun yazıtlarında Kutluk Kağan'dan İlteriş Kağan olarak bahsediliyor. Çin kaynaklarında ise Guduolu şeklinde geçiyor. Kutluk kelimesinin bulunması da bu adın tescillenmesi anlamına geliyor.
Yazıt 70x74,5 ve genişliği ise 19 cm. Yazıtta Türkçe ve Soğdca metinler var ve yazıtın bütün yüzlerinde metinler yer almaktadır. İlk çalışmalara göre ön yüzünde 19 satır yer almakta ve bunların 12 si okunabilmektedir. (Bu satırlar fotoğrafta da olduğu gibi yazıtın baş kısmına mı ait yoksa geri kalan kısmına mı ait bilemiyorum ama büyük ihtimalle baş kısmına ait diye düşünüyorum.)
1. satır:
İnek yılı dokuzuncu ay
2. satır okunamıyor
3. satır:
... Tanrı oğlu
4. satır:
Kutluk Kağan *Türk*
5. satır:
Erkek çocuklarım, köz...
6. satır:
Bizim güzel ...
7. satır:
Ettim bizi yabancı erler ...
8. satır:
Yerde ...
9. satır
Tümen Tümen ( On bin On bin)
10. satır
İşimi gücümü ver ...
11. satır
Atadım (tayin ettim) bitirdim ...
12. satır
Tamamı eşitti.
Son olarak bu yazıtın bulunması çok önemli. Çünkü her ne kadar daha yazıtın tamamına ulaşamasak da II. Göktürk Kağanlığı'nın kuruluşu ile ilgili önemli bilgiler veriyor olabilir. Üstte de söylediğim gibi Türk adının geçtiği ilk yer olması da ayrı bir önem taşıyor. Aynı zamanda yazıtın bulunması yeni bir kağanlık yazıtı bulundu anlamına da geliyor. Ve yazıtın bulunması yazıt dikmenin (özellikle de II. Göktürk Kağanlığı'nda) bir gelenek haline geldiğini gösteriyor. Çünkü devletin 4. kağanı Bilge Kağan adına yazıt dikildi. Bilge Kağan'ın kardeşi ve büyük savaşçı Kül Tegin adına yazıt dikildi. Ünlü devlet adamı, danışman Bilge Tonyukuk adına, bir bey olan Küli Çor adına ve son olarak da devletin kurucusu adına bir yazıt dikildi. Umarım bu yazıtların sayıları artar ve bence artabilir de. Mesela Göktürklerin belki de en iyi kağanı olan Mukan Kağan'a ait yazıt hiç anıt vs yapılmadı mı? Devletin de kesinlikle buna destek vermesi gerekiyor. Eğer Çin kaynakları var ne gerek var bu yazıtlara diyorsanız her şeyi taraflı kaydeden Çin kaynaklarına güvenmeye devam edebilirsiniz.
Şimdilik aklıma gelenler bunlar. Kutlu olsun!
Başkanlığını Darhan Kıdırali'nin yaptığı Uluslararası Türk Akademisi ve Moğol Bilimler Akademisi Arkeoloji Enstitüsü tarafından Arkhangai bölgesi Nomgon Ovası’nda (Ötüken) ortaklaşa yürütülen bilimsel arkeolojik kazı sonucunda, II. Türk Kağanlığı'nın kurucusu, devleti 682-691 yılları arası yöneten, Bilge Kağan ve Kül Tegin'in babası İlteriş Kağan'a ait anıt kompleksi ve yazıt bulundu.
Kompleksin toplam alanı 49 x 41.5 metre. Batıdan doğuya doğru oval bir biçimde yer alan kompleksin etrafına hendek kazılmış ve buradan toprak yığılarak bir kale inşa edilmiş.
Kompleksin batı tarafında, alanın ortasına delikli taştan bir küp (sunak), taştan insan figürleri, iki yavrusu olan aslan heykeli ve iki koyun heykeli bulunuyor. Kompleksin kapısından doğuya doğru 51 adet balbal taşı yan yana sırayla yerleştirilmiş. Bunların arasında beş balbal taşından “dağ keçisi” sembolü tespit edildi.
Şu ana kadar yayınlanan görsellerde yazıtın baş kısmı var. Alt kısmı yani gövde kısmı daha yayınlanmadı ya da bulunamadı. Büyük ihtimalle bulmuşlardır ama günümüz Türkçesine çevirip ondan sonra hepsini yayınlayacaklardır diye tahmin ediyorum.
Yazıtta Tanrı, Kutluk, Tümen, Türk gibi sözcükler var. Türk sözcüğünün geçmesi çok önemli çünkü bulunan yazıtlar arasında Türk adının geçtiği en eski yazıt oluyor. Türk adı daha önce ilk kez Tonyukuk yazıtında geçmekteydi. Onun dışında Kutluk sözcüğünün de geçmesi önemli. Çünkü Orhun yazıtlarında Kutluk Kağan'dan İlteriş Kağan olarak bahsediliyor. Çin kaynaklarında ise Guduolu şeklinde geçiyor. Kutluk kelimesinin bulunması da bu adın tescillenmesi anlamına geliyor.
Yazıt 70x74,5 ve genişliği ise 19 cm. Yazıtta Türkçe ve Soğdca metinler var ve yazıtın bütün yüzlerinde metinler yer almaktadır. İlk çalışmalara göre ön yüzünde 19 satır yer almakta ve bunların 12 si okunabilmektedir. (Bu satırlar fotoğrafta da olduğu gibi yazıtın baş kısmına mı ait yoksa geri kalan kısmına mı ait bilemiyorum ama büyük ihtimalle baş kısmına ait diye düşünüyorum.)
1. satır:
İnek yılı dokuzuncu ay
2. satır okunamıyor
3. satır:
... Tanrı oğlu
4. satır:
Kutluk Kağan *Türk*
5. satır:
Erkek çocuklarım, köz...
6. satır:
Bizim güzel ...
7. satır:
Ettim bizi yabancı erler ...
8. satır:
Yerde ...
9. satır
Tümen Tümen ( On bin On bin)
10. satır
İşimi gücümü ver ...
11. satır
Atadım (tayin ettim) bitirdim ...
12. satır
Tamamı eşitti.
Son olarak bu yazıtın bulunması çok önemli. Çünkü her ne kadar daha yazıtın tamamına ulaşamasak da II. Göktürk Kağanlığı'nın kuruluşu ile ilgili önemli bilgiler veriyor olabilir. Üstte de söylediğim gibi Türk adının geçtiği ilk yer olması da ayrı bir önem taşıyor. Aynı zamanda yazıtın bulunması yeni bir kağanlık yazıtı bulundu anlamına da geliyor. Ve yazıtın bulunması yazıt dikmenin (özellikle de II. Göktürk Kağanlığı'nda) bir gelenek haline geldiğini gösteriyor. Çünkü devletin 4. kağanı Bilge Kağan adına yazıt dikildi. Bilge Kağan'ın kardeşi ve büyük savaşçı Kül Tegin adına yazıt dikildi. Ünlü devlet adamı, danışman Bilge Tonyukuk adına, bir bey olan Küli Çor adına ve son olarak da devletin kurucusu adına bir yazıt dikildi. Umarım bu yazıtların sayıları artar ve bence artabilir de. Mesela Göktürklerin belki de en iyi kağanı olan Mukan Kağan'a ait yazıt hiç anıt vs yapılmadı mı? Devletin de kesinlikle buna destek vermesi gerekiyor. Eğer Çin kaynakları var ne gerek var bu yazıtlara diyorsanız her şeyi taraflı kaydeden Çin kaynaklarına güvenmeye devam edebilirsiniz.
Şimdilik aklıma gelenler bunlar. Kutlu olsun!
