Cevdet Sunay
80+ Platinum
- Katılım
- 8 Ağustos 2020
- Mesajlar
- 11,904
Dahası
Darağaçlarının Gölgesinde Seçim Hazırlığı ;
25 Eylül 1961, İdam'dan 1 hafta sonra seçim hazırlıkları başladı ara verilmiş demokrasi tekrar hız kazandı, ama siyasiler silahların gölgesini hissettiklerinden tedirgindiler. Meydanlar CHP ve DP'nin mirasçıları ve Askerler ile doluydu, CHP işinin rahat olacağını biliyor ve düşünüyordu ezeli rakipleri DP artık yok ve Sağ'ın oyu parçalanmış bölünmüş vaziyetteydi. İnönü kararlı ve iyimser şekilde hazırlıklarına devam ediyordu, Başbakanı'nı bile belirlemişti paşa o sıralar gözde olan İsmail Rüştü Aksalı...
Meydanları dolduran ve heyecanlandıran diğer parti 8 aylık bir parti, Gümüşpala'nın AP'si, DP'nin mirasçısı, Bayar'ın desteklediği. Gümüşpala Eski Askerdi, İhtilalin Genelkurmay başkanı Haziranda atanıp Ağustosda emekli edilmiş ve kinlenmişti... Siyaset pek ona göre değildi ama hakkını verdi, sivil kıyafetlerinin. Yeni arkadaşlarını paratoner görevi görerek eski arkadaşlarına yani askerle karşı korudu, orduya karşı ılımlı yaklaşım politikasının mimarı... AP askerler için tehdtitti ama ortada bir ordu yoktu, ayrılmış parçalanmış bir yığın vardı. Milli Birlik Komitesi Rahmetli Gürselle birlikte iktidardı ama gücünü tüketmiş bir şekildeydi, asıl güç adı resmi olarak yer almayan ama varlığı her yerde hissedilen Silahlı Kuvvetler Birliğindeydi, emir komuta zinciri içerisinde bu birliğin başı Genelkurmay başkanı Orgeneral @Cevdet Sunay , iktidarın ipleri ondaydı, diğer güç ise Albayların oluşturduğu cunta, başları Harp Okulu kumandanı Talat Aydemir, Askerler CHP eksen alan politikalarına karşıydı Aydemir cuntası İnönü'ye güvenmiyordu, ordunun görevinin bitmediğini düşünüyordu.
nefesler tutulmuş 15 Ekime doğru giden yol bir bir aşılıyordu.
Süngü ile Gidenlerin Sandık ile Dönüşü ;
15 Ekim 1961, büyük gün geldi ve çattı. Taraflar çekilmişti. AP meraklı , Askerler tedirgin lakin CHP rahattı, seçim sonuçları bürolara ulaşınca deprem yaşandı, beklentiler alt üst oldu, CHP meydanlarda aldığı desteği bulamadı CHP %36'da kalmış AP ise %35lere kadar tırmanmıştı, diğer sağ partilerle birlikte %61lik oy bulunuyordu, seçmen tepkisini göstermişti süngü ile gidenler sandıkla dönüyordu, Menderes'in geceleri beyaz bir atla evliya gibi dolaştığı söylentileri askerlerden daha etkiliydi, intikamını sandıkta almıştı. İktidar hesapları tekrar yapılmak zorundaydı.
Kriz Gecelerinde Genelkurmay'ın Işıkları ;
Kriz zamanlarında Genelkurmayın ışıklarına bakma alışkanlıkları işte o zaman başladı, ışıklar sönükse sorun yok demektir ama ışıklar yanıyorsa tek anlam ordunun tedirginliğiydi. 15 Ekim gecesinde ışıklar sabaha kadar yandı...
17 Ekim 1961, Askerleri en çok tedirgin eden ihtimal ertesi gün gerçekleşti, hiç bir parti tek bşaına iktidar olamıyordu, AP sağda bir koalisyon kurarsa Demirkırat dirilir İhtilal biterdi. Sorunlar yeni başlıyordu, Cumhurbaşkanı kim olacaktı? Köşk ilk savaş alanı olmuştu bile, ikis isim vardı CHP'nin gönlünde olan kişi İnönü diğer aday ise Devlet başkanı olan Gürseldi, tabanını yitirmişti ama hala CHP'nin desteği vardı, üçüncü adat çıka geldi DP'ye yakın biri Ali Fuat Başgil, set çıkışlı ve uzlaşmaz tavırlı Gürselin rakibi, AP'nin intikamıydı. Meclis'in açılmasına 3 gün kala ordu için düşünme zamanı gelmiş yumurta kapıya dayanmıştı bile. Serumla yaşayan Demokrasinin 3 günlük ölüm kalım savaşı başlamıştı bile.
Büyük Gün-21 Ekim 1961 ;
21 Ekim 1961 saatler 14.30 civarlarını gösterirken bizim hikaye şimdi başlıyordu, Yıldız'da ki harp akademileri müthiş bir trafiğe ev sahipli yapıyordu, 14.30 da akademide 10 General ve 28 Albay toplandı, ilk zirveydi, İstanbul Cuntası hazırlıktaydı. Ev sahibi Vali ve Belediye başkanı Korgeneral Refik Tulga'ydı, katılan generaller arasında ileride göreceğimiz Faruk Gürler ve Celal Eyicioğlu'da vardı.
3.5 Saat sonra Cunta 29 Ekimden önce hemen müdahele kararı aldı, Demirkırat geldiği için. 3 Gün sonra meclis açılıyordu, 21 Ekim Protokolü adı verilen karar hemen kağıda geçirildi. 38 General tereddüt etmeden imzalamıştı bile.
Partiler men edilecek meclis açılmadan kapanacaktı, Her şey tamamlandıktan sonra belge İstanbul sıkı yönetim komutanı ve geleceğin genelkurmay başkanı Korgeneral Cemal Tural'a götürüldü. Okuduktan sonra tüm imzaların üzerine kendi imzasını atarak onayladı. Askerlerin kabinesi bile hazırdı.
Başbakanlığa Kazım Orbay, İç İşleri Faruk Güventürk. Ankara cuntasına gönderildi önce Talat Aydemir ve arkadaşları imzayı bastı, sonra diğer generaller ; Eskişehir 1. Taktik Hava Kumandanı Tuğgeneral Muhsin Batur, Mutluydular 2 Gün içerisinde yönetimi el koyacaklardı ama bir paşanın desteğini almayı unutmuşlardı, İsmet Paşa, Milli Şef İsmet İnönü
22 Ekim 1961, Haber İnönüye çoktan ulaşmıştı bile İnönü sadece içeriği değil imzacılar kadar öğrenmişti, bir numaralı imza Refik Tulga'ya aitti, İnönü ona ulaşmalıydı telefon edemez ve kendi gidemezdi, en güvendiği yakınlarından birini görevlendirdi Metin Toker, İnönünün şöyle dediğini söyler ; Ben bu seçimlerin sonucunun tanınmasının karşısındayım, karşısında olurum ve açıktan vaziyet alırım. Paşa devreyeydi kesin tavrını koymuş ve bunu Darbecilerin kalesine bildiriyordu, Telefon ile Genelkurmay başkanı Cevdet Sunay ile Devlet Başkanı Gürsel'i arayarak bu tutumunu ordunun en yüksek kademesine de bildiriyordu, Darbe olursa karşısında olacaktı, ama protoko dinamitinin fitilili tutuşturulmuştu, herkes el birliği ile bu fitili söndürmek istiyordu. Askerlerin kesin şartları uygulanırsa protokolün uygulanmasından vazgeçilebilirdi buna Hem Sunay destekliyordu hemde Gürsel, İnönü bunları parti liderleirne bildirdi İnönü tekrar kıvrak bir diplomasi ile Askerleri yatıştırıyor hemde Meclisin açılmasını sağlayacaktı, Parti liderleri bir protokol ile kabul ettiklerini açıllayacak ve müdahele önlenecekti şimdi iş İkna'ya kalmıştı, gün belliydi 23 Ekim Pazartesi.
Ya Darbe Ya Demokrasi ;
23 Ekim 1961, Başkent'in her karagahında toplantı yapılıyordu, İlk Toplantı sabah Genelkurmayda oldu @Cevdet Sunay İnönü'den işareti almış ve hemen durumu değerlendirmesi için SKB'nin komuta kademesini çağırmıştı, Kuvvet komutanları, Ordu Komutanları, Kolordu komutanları, en güçlü generaller genelkurmayın aslanlı kapısına tırmandı.
Sunay müdahele isteyenleri tek tek dinledikten sonra söz aldı ve bu yaklaşımın uygun olmadığını söyledi, seçimlerde en çok oyu CHP almıştı, hükümeti İnönü kurar Cumhurbaşkanlığınada Gürsel gelirse tüm sorunlar tek tek çözülmüş olacaktı, müdaheleye gerek yoktu, Sunay protokoldeki imzaların geri alınmasını istedi, Genelkurmay başkanı isteklerin partilere bildirileceğini söyledi ve tartışmayı noktaladı, Ordunun talepleri hemen kağıda döküldü ; Yassıada mahkumlarına af çıkarılmaması, Gürselin cumhurbaşkanı olmasını istiyordu, bu istekler olursa Meclis açılmasına izin verilecekti.
Sunay şöyle dedi ; Şimdi hep beraber Çankayada isteklerinizi Gürsel'in huzurunda parti liderlerine ileteceğiz. Genelkurmayın biraz ilerisinde Başbakanlık köşkünde Gürsel saat tam 12.00'da parti liderlerini toplamıştı, İnönü dışında kimsenin haberleri yoktu, Gürsel hiç lafı çevirmedi çok net konuştu ; "Beyefendiler, ben bu ihtilalin başındayım, Millete verdiğim sözü sonuna kadar yerine getireceğim sçeimlerri yaptım, seçimlerden partilerden sonra partiler şu kadar kazandı beni ilgilendirmiyor, milletvekilleri seçildi ben bu meclisi toplatabilmek için elimden gelen her imkanı kullanacağım, sizde ricam radyoya bir tebliğ verin, müşterek bir tebliğ, cumhurbaşkanını bu mevzuda destekleyin." Askerler ve Sivller bir araya gelip bu zirvede karar verecekti, konum kavganın nedeni Çankaya Köşküydü.
Demokrasinin Erdemi ;
İsmet İnönün sert çıkışı ile Askerler sustu, toplantı osnunda bir anlaşma yapıldı. İsmet İnönün ısrarı ile 3. Madde iptal edildi, affın kapısı kapanmadı şimdilik ertelendi, Köşke darbe hazırlığı ile çıkan askerler demokrasinin erdemine inanarak geri dönüyorlardı.
Güdümlü Demokrasi ;
O Dönem koşullarında müdahaleye karşı çıkabilecek tek kişi İnönüydü, en kritik anda sahneye çıkmış, facianın eşiğinden dönülmüş ama güdümlü bir demokrasinin yolu açılmış, Partiler süngü tehdidi ile Gürselin cumhurbaşkanlığına onay vermişti, bu Demokrasinin zaferi sayılır mıydı?
Protokolün imza töreni 24 Ekim 1961, Çankaya başladı, ordu çoktan müdahele edilmiş durum kontrol altına alınmıştı. Son bir hesap kaldı, her şeyden habersiz cumhurbaşkanlığını bekleyen Ali Fuat Başgilin hesabı.
Saatler 24 Ekim 19.00 gösterirken Başgil sevgi gösterileri ile Ankaraya gelmişti bile, bir subay gelerek başbakanlıktan beklendiğini söyledi kendisine. Aldığı ölüm tehditleri sonucunda Başgil Türkiyeyi terk etmişti.
İlk Işıklar ;
25 Ekim'in ilk ışıkları başkenti aydınlatırken kriz aşılmış rejim kurtarılmıştı, kılpayı.
Meclis açılırken Milli Birlik Komitesi tarihe karıştı.
@AtiIIa @Perma Yİyecek Birisi @Ciri @Cevdet Sunay
25 Eylül 1961, İdam'dan 1 hafta sonra seçim hazırlıkları başladı ara verilmiş demokrasi tekrar hız kazandı, ama siyasiler silahların gölgesini hissettiklerinden tedirgindiler. Meydanlar CHP ve DP'nin mirasçıları ve Askerler ile doluydu, CHP işinin rahat olacağını biliyor ve düşünüyordu ezeli rakipleri DP artık yok ve Sağ'ın oyu parçalanmış bölünmüş vaziyetteydi. İnönü kararlı ve iyimser şekilde hazırlıklarına devam ediyordu, Başbakanı'nı bile belirlemişti paşa o sıralar gözde olan İsmail Rüştü Aksalı...
Meydanları dolduran ve heyecanlandıran diğer parti 8 aylık bir parti, Gümüşpala'nın AP'si, DP'nin mirasçısı, Bayar'ın desteklediği. Gümüşpala Eski Askerdi, İhtilalin Genelkurmay başkanı Haziranda atanıp Ağustosda emekli edilmiş ve kinlenmişti... Siyaset pek ona göre değildi ama hakkını verdi, sivil kıyafetlerinin. Yeni arkadaşlarını paratoner görevi görerek eski arkadaşlarına yani askerle karşı korudu, orduya karşı ılımlı yaklaşım politikasının mimarı... AP askerler için tehdtitti ama ortada bir ordu yoktu, ayrılmış parçalanmış bir yığın vardı. Milli Birlik Komitesi Rahmetli Gürselle birlikte iktidardı ama gücünü tüketmiş bir şekildeydi, asıl güç adı resmi olarak yer almayan ama varlığı her yerde hissedilen Silahlı Kuvvetler Birliğindeydi, emir komuta zinciri içerisinde bu birliğin başı Genelkurmay başkanı Orgeneral @Cevdet Sunay , iktidarın ipleri ondaydı, diğer güç ise Albayların oluşturduğu cunta, başları Harp Okulu kumandanı Talat Aydemir, Askerler CHP eksen alan politikalarına karşıydı Aydemir cuntası İnönü'ye güvenmiyordu, ordunun görevinin bitmediğini düşünüyordu.
nefesler tutulmuş 15 Ekime doğru giden yol bir bir aşılıyordu.
Süngü ile Gidenlerin Sandık ile Dönüşü ;
15 Ekim 1961, büyük gün geldi ve çattı. Taraflar çekilmişti. AP meraklı , Askerler tedirgin lakin CHP rahattı, seçim sonuçları bürolara ulaşınca deprem yaşandı, beklentiler alt üst oldu, CHP meydanlarda aldığı desteği bulamadı CHP %36'da kalmış AP ise %35lere kadar tırmanmıştı, diğer sağ partilerle birlikte %61lik oy bulunuyordu, seçmen tepkisini göstermişti süngü ile gidenler sandıkla dönüyordu, Menderes'in geceleri beyaz bir atla evliya gibi dolaştığı söylentileri askerlerden daha etkiliydi, intikamını sandıkta almıştı. İktidar hesapları tekrar yapılmak zorundaydı.
Kriz Gecelerinde Genelkurmay'ın Işıkları ;
Kriz zamanlarında Genelkurmayın ışıklarına bakma alışkanlıkları işte o zaman başladı, ışıklar sönükse sorun yok demektir ama ışıklar yanıyorsa tek anlam ordunun tedirginliğiydi. 15 Ekim gecesinde ışıklar sabaha kadar yandı...
17 Ekim 1961, Askerleri en çok tedirgin eden ihtimal ertesi gün gerçekleşti, hiç bir parti tek bşaına iktidar olamıyordu, AP sağda bir koalisyon kurarsa Demirkırat dirilir İhtilal biterdi. Sorunlar yeni başlıyordu, Cumhurbaşkanı kim olacaktı? Köşk ilk savaş alanı olmuştu bile, ikis isim vardı CHP'nin gönlünde olan kişi İnönü diğer aday ise Devlet başkanı olan Gürseldi, tabanını yitirmişti ama hala CHP'nin desteği vardı, üçüncü adat çıka geldi DP'ye yakın biri Ali Fuat Başgil, set çıkışlı ve uzlaşmaz tavırlı Gürselin rakibi, AP'nin intikamıydı. Meclis'in açılmasına 3 gün kala ordu için düşünme zamanı gelmiş yumurta kapıya dayanmıştı bile. Serumla yaşayan Demokrasinin 3 günlük ölüm kalım savaşı başlamıştı bile.
Büyük Gün-21 Ekim 1961 ;
21 Ekim 1961 saatler 14.30 civarlarını gösterirken bizim hikaye şimdi başlıyordu, Yıldız'da ki harp akademileri müthiş bir trafiğe ev sahipli yapıyordu, 14.30 da akademide 10 General ve 28 Albay toplandı, ilk zirveydi, İstanbul Cuntası hazırlıktaydı. Ev sahibi Vali ve Belediye başkanı Korgeneral Refik Tulga'ydı, katılan generaller arasında ileride göreceğimiz Faruk Gürler ve Celal Eyicioğlu'da vardı.
3.5 Saat sonra Cunta 29 Ekimden önce hemen müdahele kararı aldı, Demirkırat geldiği için. 3 Gün sonra meclis açılıyordu, 21 Ekim Protokolü adı verilen karar hemen kağıda geçirildi. 38 General tereddüt etmeden imzalamıştı bile.
Partiler men edilecek meclis açılmadan kapanacaktı, Her şey tamamlandıktan sonra belge İstanbul sıkı yönetim komutanı ve geleceğin genelkurmay başkanı Korgeneral Cemal Tural'a götürüldü. Okuduktan sonra tüm imzaların üzerine kendi imzasını atarak onayladı. Askerlerin kabinesi bile hazırdı.
Başbakanlığa Kazım Orbay, İç İşleri Faruk Güventürk. Ankara cuntasına gönderildi önce Talat Aydemir ve arkadaşları imzayı bastı, sonra diğer generaller ; Eskişehir 1. Taktik Hava Kumandanı Tuğgeneral Muhsin Batur, Mutluydular 2 Gün içerisinde yönetimi el koyacaklardı ama bir paşanın desteğini almayı unutmuşlardı, İsmet Paşa, Milli Şef İsmet İnönü
22 Ekim 1961, Haber İnönüye çoktan ulaşmıştı bile İnönü sadece içeriği değil imzacılar kadar öğrenmişti, bir numaralı imza Refik Tulga'ya aitti, İnönü ona ulaşmalıydı telefon edemez ve kendi gidemezdi, en güvendiği yakınlarından birini görevlendirdi Metin Toker, İnönünün şöyle dediğini söyler ; Ben bu seçimlerin sonucunun tanınmasının karşısındayım, karşısında olurum ve açıktan vaziyet alırım. Paşa devreyeydi kesin tavrını koymuş ve bunu Darbecilerin kalesine bildiriyordu, Telefon ile Genelkurmay başkanı Cevdet Sunay ile Devlet Başkanı Gürsel'i arayarak bu tutumunu ordunun en yüksek kademesine de bildiriyordu, Darbe olursa karşısında olacaktı, ama protoko dinamitinin fitilili tutuşturulmuştu, herkes el birliği ile bu fitili söndürmek istiyordu. Askerlerin kesin şartları uygulanırsa protokolün uygulanmasından vazgeçilebilirdi buna Hem Sunay destekliyordu hemde Gürsel, İnönü bunları parti liderleirne bildirdi İnönü tekrar kıvrak bir diplomasi ile Askerleri yatıştırıyor hemde Meclisin açılmasını sağlayacaktı, Parti liderleri bir protokol ile kabul ettiklerini açıllayacak ve müdahele önlenecekti şimdi iş İkna'ya kalmıştı, gün belliydi 23 Ekim Pazartesi.
Ya Darbe Ya Demokrasi ;
23 Ekim 1961, Başkent'in her karagahında toplantı yapılıyordu, İlk Toplantı sabah Genelkurmayda oldu @Cevdet Sunay İnönü'den işareti almış ve hemen durumu değerlendirmesi için SKB'nin komuta kademesini çağırmıştı, Kuvvet komutanları, Ordu Komutanları, Kolordu komutanları, en güçlü generaller genelkurmayın aslanlı kapısına tırmandı.
Sunay müdahele isteyenleri tek tek dinledikten sonra söz aldı ve bu yaklaşımın uygun olmadığını söyledi, seçimlerde en çok oyu CHP almıştı, hükümeti İnönü kurar Cumhurbaşkanlığınada Gürsel gelirse tüm sorunlar tek tek çözülmüş olacaktı, müdaheleye gerek yoktu, Sunay protokoldeki imzaların geri alınmasını istedi, Genelkurmay başkanı isteklerin partilere bildirileceğini söyledi ve tartışmayı noktaladı, Ordunun talepleri hemen kağıda döküldü ; Yassıada mahkumlarına af çıkarılmaması, Gürselin cumhurbaşkanı olmasını istiyordu, bu istekler olursa Meclis açılmasına izin verilecekti.
Demokrasinin Erdemi ;
İsmet İnönün sert çıkışı ile Askerler sustu, toplantı osnunda bir anlaşma yapıldı. İsmet İnönün ısrarı ile 3. Madde iptal edildi, affın kapısı kapanmadı şimdilik ertelendi, Köşke darbe hazırlığı ile çıkan askerler demokrasinin erdemine inanarak geri dönüyorlardı.
Güdümlü Demokrasi ;
O Dönem koşullarında müdahaleye karşı çıkabilecek tek kişi İnönüydü, en kritik anda sahneye çıkmış, facianın eşiğinden dönülmüş ama güdümlü bir demokrasinin yolu açılmış, Partiler süngü tehdidi ile Gürselin cumhurbaşkanlığına onay vermişti, bu Demokrasinin zaferi sayılır mıydı?
Protokolün imza töreni 24 Ekim 1961, Çankaya başladı, ordu çoktan müdahele edilmiş durum kontrol altına alınmıştı. Son bir hesap kaldı, her şeyden habersiz cumhurbaşkanlığını bekleyen Ali Fuat Başgilin hesabı.
Saatler 24 Ekim 19.00 gösterirken Başgil sevgi gösterileri ile Ankaraya gelmişti bile, bir subay gelerek başbakanlıktan beklendiğini söyledi kendisine. Aldığı ölüm tehditleri sonucunda Başgil Türkiyeyi terk etmişti.
İlk Işıklar ;
25 Ekim'in ilk ışıkları başkenti aydınlatırken kriz aşılmış rejim kurtarılmıştı, kılpayı.
Meclis açılırken Milli Birlik Komitesi tarihe karıştı.
@AtiIIa @Perma Yİyecek Birisi @Ciri @Cevdet Sunay
