Türk Dil Kurumu’nun Güncel Türkçe Sözlüğünde
dikkat (dikkati) çekmek ‘ilgi toplamak’, ‘göze batmak’ ve ‘fark edilmek;
ilgi toplamak ise ‘ilgisini yoğunlaştırmak, belli etmek’ ve ‘ilgi görmek’ şeklinde tanımlanmaktadır. Bir davranış olarak ele alındığında
dikkat çekme ve ilgi toplama isteğinin her insanda belli bir oranda bulunduğu görülür.
Sosyal bir varlık olması, psikolojik ve biyolojik gereksinimlerini karşılayabilmek için diğerleri ile iletişim ve ilişkiye girmek durumunda olması insanı bu yönde davranmaya yönlendirir.
Fakat bazen bu dikkat çekme çabasında bir fazlalık bir aşırılık olduğu sezilir. Kişi sanki beklediği ilgiyi yeterince görmediği ya da göremeyeceği hissi içinde abartılı bir uğraş içindedir. Buna ‘
kendisinin farkına varılması‘ yanında ‘
diğer insan(lar)ın gözünde herkesten daha farklı, özel bir yere konumlandırılma arayışı‘ da eklendiğinde abartı daha da şiddetlenir. Kişi topluluklar içinde yıldız gibi ışıldama isteği ve bakışların / gözlerin sürekli üzerinde olması isteği içindedir.
Dikkat çekme isteğinin aşırıya kaçmasına verilebilecek bazı örnekler arasında ‘yalnız belli ortamlarda değil her ortamda dikkat çekme isteği’, ‘ilgi odağı ol(a)madığı durumlarda rahatsızlık duyma’, ‘başkalarını dikkate almadan sürekli merkezde olma isteği’, ‘birilerinden daha önde olma ya da öne çıkma çabası içinde olma’ ve ‘diğer insanların dikkatini çekmek ve ilgi odağı olmak için özel bir çaba göstermek, olmadığı ya da başarılamadığı düşünüldüğünde üzülmek ve kendisi hakkında olumsuz yargılamalara (değerlendirmelere) varmak’ sayılabilir
İlgi odağı olma ya da dikkat çekme isteği kendi başına bir ruhsal hastalık belirtisi ya da bir ruhsal hastalık değildir. Dikkat çekme isteğinin aşırıya kaçması ve süreklilik göstermesi psikiyatride daha çok kişilik bozuklukları ile ilişkilendirilir. Psikiyatride
ilgi / dikkat çekme arayışı histriyonik kişilikbozukluğunun temel özelliği olarak ele alınmaktadır. Diğer yandan
narsistik kişilik ve
borderline kişilikte de ilgi odağı olma davranışları görülebilmektedir.
Diğer yandan bazı insanlarda bir
kişilik bozukluğu olmasa bile yoğun
stres altında iken bir baş etme düzeneği olarak dikkat çekme ve ilgi odağı olma davranışı ortaya çıkabilmektedir. Fakat bu durumda davranış süreklilik göstermez yalnız stresli dönemde ortaya çıkar.
Prof. Dr. Erol Özmen
Manisa Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi