spaghettisosu
80+ Bronze
- Katılım
- 6 Ocak 2024
- Mesajlar
- 583
Dahası
- Reaksiyon skoru
- 319
- İsim
- Attila Alpaslan
Hocam ellerinize sağlık, hepsini okudum ama hepsini anladım diyemem4 sayfa okuyamam. Bu arkadaş cevap vermeye değmeyecek biri. Diğer konuda cevabını verdim açıklayarak ama anlamak istemiyor. Bu konuyu öğrenmek için değil kendi düşündüğünü onaylatmak için açtı zaten. Aksi olsaydı benim mesajımı okurdu, hiç okumadan cevap yazdı.
İlk 2 sayfadan birkaç seçtim cevaplayayım.
Değil. @spaghettisosu nun attıği videodan bahsediyorsun.
Şimdi öncelikle Hz ile gecikme arasında bir bağ olmadığını anlamanız lazım. Gecikme denilen şey input lag=giriş gecikmesi süresidir. Bildiğimiz klavyede bastığınız tuşun gecikmesi ne ise monitörde de bu odur. Ancak bu süre modern her oyuncu monitör için yeterince düşük olduğundan bazı özel durumlar dışında (HDR, BFI, dikey ekran vb.) bakmanıza gerek yoktur.
Peki CS videosundaki olay ne?
Bunu anlamak için Hz'i bilmeniz lazım. Hz ekranın 1 saniyedeki yenilenme süresidir. Tıpkı videolar, oyunlar gibi düşünün. Hani 30fps demek saniyede 30 tane kare göstermek demekti, bu görüntüler birleşip hareketli gibi gözüküyordu ya. İşte örneğin 144 hz bir monitör de 1 saniyede yani 1000ms'de 144 defa yenileniyor, 144 statik görüntü gösteriyor anlamına geliyor. O zaman 1 kare ekranda 1000/144=6,94ms boyunca kalıyor demektir. Bunu 540 Hz yaparsanız 1,8ms'yeye düşer bu değer.
Şimdi anlamiş olmanız lazım. CS videosunda karakter hareket ediyor. 144Hz bir monitörde karakter 6.94ms boyunca aynı yerde kalıyor. Bu süre sonunda ekran yenileniyor ve karakter o an neredeyse yeni karede orada gözüküyor. Ancak 540Hz'de yenileme süresi 1.8ms olduğu için 1.8ms sonra karakter yeni karede yeni yerde oluyor. Dolayısıyla önce geliyormuş gibi gözüküyor.
Hz'in tek işlevi bunla bitmiyor. Aşağıdaki mesajlara bakayım bunla alakalı bir şey yoksa en altta özetlerim:
Aha burada varmış.
Evet tam olarak Hz ile alakası var.
Gözünüzün görme şekli ve monitörün çalişma şekli dolayısıyla monitörde hareket eden her cisim bir hareket bulanıklığına=motion blura sahiptir. Bu şekilden kastım da şu: hatırlayın az önce dediğim gibi aslında statik bir görüntüye bakıyorsunuz. Gözleriniz, bu bir kare gösterilmeye başlandığı an ile sonlandığı anda farklı yerlerde ancak görüntü ise sabit. Şimdi elinizi gözünüzün önünde tutun. Net değil mi? Elinizi sağa sola hareket ettirin ama gözünüzle takip etmeyin. Eliniz odakta olmasına rağmen bulanık oldu değil mi? Hem elinizi hareket ettirin hem gözünüzle takip edin. El net, odaktaki diğer hareketsiz cisimler ise bulanık olur. Burada da aynen bu oluyor. Sabit bir görüntüye hareketli gözler ile baktığınızdan cisim bulanık oluyor.
Alıntıyı görüntüle
Buradan bunu test edebilirsiniz.
Blur Busters TestUFO Motion Tests
Blur Busters UFO Motion Tests with ghosting test, 30fps vs 60fps, 120hz vs 144hz vs 240hz, PWM test, motion blur test, judder test, benchmarks, and more.www.testufo.com
Oyun ayarlarındaki motion blur bunun gibidir ama o yazılımsaldır.
Peki Hz bunun neresinde? Basit. Statik bir görüntü dedim ama ne kadar süre statik? 144Hz için 6.94 demiştim. 540 için ise 1.8. Anladınız değil mi mevzuyu? Ne kadar kısa süre ekranda kalırsa o kadar az statik görüntü oluyor. Bu da o kadar az hareket bulanıklığı demek.
Size şöyle bir örnek vereyim (Strobe aslında bunu değiştiriyor ama daha iyi kavrayabilesiniz diye örnek veriyorum): 540Hz+strobe monitör kullanan biri hareketli cisimleri duruyormuşçasına net görebilir. Pencereden dışarı bakıyor hissiyatı verdirir. Öbür konuda arkadaşa yazmıştım bunu ama okumadı. Bakınız:
Piksel değişim süresi monitörün tepki süresidir. Giriş gecikmesi ve Hz ise bundan farklı şeylerdir.
180 ile 200 arasındaki farkı göremezsin zaten.
Bakın bu kritik yanlışı kaç sefer gördüm bilmiyorum. Kim söylüyorsa bunları size izlemeyin/okumayın onu.
Siz şöyle düşünüyorsunuz: "Ya 5ms yerine görüntü ekrana 1ms'de geliyor. Ama ben 4ms'lik farkı zaten kavrayamam."
Halbuki insanın refleksi ile monitörün tepki süresi veya Hz'i arasında elma ile araba kadar bile bağlantı yok. Sizin bahsettiğiniz şey yukarıda açıkladığım input lag yani giriş gecikmesi. Fareye bastığınız anda verdiğiniz komutun fareden, bilgisayardan, internetten ve ardından monitorden geçip ekrana ulaşma süresi başka bir şey; ekrana gelen görüntünün gösterilmesi başka bir şey.
Hz'i yukarıda bahsettim. Şimdi ona tekrar bakın. Bunun giriş gecikmesi ile alakası ne? Giriş gecikmesi çok da olsa az da olsa gelen görüntünün yenileme şıklığını ne ilgilendirir?
Piksel tepki süresi ise monitörün başlığına yazılan 0.5ms GtG, 1ms GtG diye ifade edilen değerlerdir ve piksellerin bir renkten başka renge geçiş süresidir. Ekrana bir kare (FPS olan değil, yukarıda bahsettim) geldi. Piksel o karede kendine denk gelen alandaki renge geçmeye başlar. Yeni kare gelmeden bu değişim bitmişse çok iyi. Ama yeni kare geldiğinde hala eski karedeki renge geçmesi bitmemişse? İşte buna ghosting diyoruz.
Örneğin 144Hz bir monitörde yeni kare gelme süresi 6.94ms değil miydi? O zaman piksel tepki sürsi 6,94'ten küçük olursa pratikte ghosting yok kabul edebiliriz (Teorik farklı ama pratikte gözünüzle fark edebileceğiniz ya da çok iyi bir sistem kurmadıysanız kamera ile çeiebileceğiniz bir şey yok kabul ediyoruz.). 6.94'ten büyük olursa ghosting oluyor. Ne kadar yavaş o kadar çok ghosting. Mesela 540Hz için yeni kare gelme süresi 1.8ms ise tepki süresinin bundan küçük olmasını istersiniz.
Şimdi burada giriş gecikmesi ne alaka? Görüntü ekrana nasıl gelirse gelsin pikseller yenileme sıklığına yetişemezse daha da bulanık ve arkasında iz olan hareketli cisimler oluşur.
EK: Eeee... Tüm monitörlere 0.5ms, 1ms GtG yazıyorlar. O zaman tüm monitörlerde ghosting olmaması lazım? İşte aslında ne 0.5ms ne 1ms oldukları için ghosting oluyor. Ve yazdıklarımdan anlayacağınız üzere aslında 0.5, 1ms gibi tepki sürelerine ihtiyacınız olduğu da yalan. Yenileme sıklığının altında olması yeterli.
Bu da başka bir konu.
Yuksrıda açıkladım.
Bu arada neden Hz arttıkça fark azalıyor sizce? 60-120 etkisi neden 180-240 arasında yok? İkisinde de 60Hz sıçrama var?
Aslında yukarıda anlattıklarımdan çıkarabilirsiniz. Yenileme sıklığı:
60Hz-130Hz=16.6ms-8.3ms=8.3 ms
180Hz-240Hz=1.4ms
Gördüğünüz üzere kazancınız gittikçe azalıyor. 1000/Hz-1000/Hz olmasından kaynaklı parabolik bir grafik elde ediyoruz.
Ama yukarıda örneklediğim üzere bu aradaki farkın anlaşılmayacağı anlamına gelmiyor. Hatta bu sefer size hem tepki süresinden hem strobedan arındırılmış bir örnek vereyim Hz farkını görün:
Alıntıyı görüntüle
OLED'lerin tepki süresi tamamen yenileme sıklığı içerisindedir. Ayrıca OLED'lerde strobe olmaz. Yani şu anda bu görüntünün bulanık VS. olmasının tek nedeni (Pratikte. Teorikte daima ghosting vardır.) Hz'dir. Gördüğünüz üzere 120Hz'de hareket eden cisim çok daha bulanık gözüküyor. Hatta şu da 480Hz OLED:
Alıntıyı görüntüle
Bir de arkadaşın bahsettiği 180Hz'lere bakalım mı?
Bu en hızlı 180Hz IPS'lerden biri:
Alıntıyı görüntüle
Bu ise yavaş bir 180Hz:
Alıntıyı görüntüle
Şimdi bu insanlar karşılıklı oyun oynadığında hangisi avantajlı?
Saçma sapan "Oyun yeteneği daha önemli bunlar palavra." diyip duruyor. Palavra değil tabii ki. Bütün dünya s*lak bir siz akıllı olamazsınız herhalde. Bir yarışçı "Ben çok iyiyim hızlı arabaya ihtiyacım yok." diyor mu? Evet araba şöför olmadan gitmiyor, yarışı araba tek başına kazanmıyor ama araba iyi olmazsa sürücü dezavantajlı. Monitör de öyle işte.
Yukarıdakileri okuyanlar "144Hz ghosting tazeleme hızı" lafının saçmalıktan ibaret olduğunu anlamıştır. 144Hz ile 165Hz arasındaki 0,88ms'lik yani 0,00088 saniyelik yenileme sıklığı ile piksel tepki süresi arasında ne gibi bir bağ var?
Hocam sen diğerlerinden daha iyi biliyorsun ama büyük hatalısın burada.
144Hz bir OLED 0 motion blur değil 0 ghosting yapar (Ki yukarıda söylediğim üzere bu da pratikte böyle kabul edilir. Teorikte 1000Hz ve 0ms'te bile 1 piksellik ghosting olur.)m 1000/144=6.94ms motion blura sahiptir.
360Hz IPS'ten iyi olacağı kısmı da hatalı. IPS ghostinge sahip olacaktır evet ama çok yavaş piksel tepki süresi olmadıkça 3 katı daha yuksek Hz'e sahop olduğu için daha net görüntü verecektir.
Dolayısıyla CRT>OLED>TN>IPS>VA kısmı CRT dışında (CRT'lere pek hakim değilim bilmiyorum.) tamamen tamamen hatalı. Temel olarak motion blur Hz'e bağlı. Piksel tepki süresine yani ghostinge ise çok daha az! Bir de TN'yi oraya koymanıza da şaşırdım. 540Hz olanlar ve strobe olanlar dışında TN'nin bir işlevi kalmadı bile günümüzde.
200 üstü olayını da yukarıda açıkladım.
Yukarıda yazdığım formülden anlasılacağı üzere bu sayılar hatalı.
İdeal olan 144Hz için 6.94 altı, 240 için 4.16 altı, 360 için 2,77ms altı olmasıdır. Bu değerden yüksek olması kötü olduğu anlamına da gelmiyor. Ne kadar yüksek o kadar ghosting.
Bir de insanlar şunu unutuyor. Bir tane tepki süresi yok ki. Bknz.:
Alıntıyı görüntüle
Gördüğünüz üzere sağdaki 0.8ms'ten dolayı Samsung buna 0.5, 1ms falan yazar. Ama 30'ları görüyorsunuz. Ne size ortalamayı, ne en kötü değeri söylerler... Hatta IPS'lerde kullanılamaz overdrive modunda bu değerleri elde ettikleri için en hızlı tepki süresi bile monitör üreticisinin verdiği olmaz.
-----
Yazarın notu: gece saat geç, vaktim az ve aslında çok detaylı uzun bir konu. Hızlıca yazdım geçtim. Hatalar eksikler kaçan mesajlar olmuş olabilir. Detaylı bir mesele olduğu için benim de pek çok teknik hatam olmuş olabilir yazıda, mazur görünüz. Ama arkadaşların en azından konuyu ucundan kavrayabilmesi için iyidir diye düşünüyorum. Bu kadarıyla kabul ediniz.
Daha detayli ve doğru bilgiler için blurbusters'ın (Bu ufo testinin ve pek çok monitör teriminin mucitleri) makalelerine ve Monitors Unboxed, techless gibi kanalların bu konulardaki videolarına bakabilirsiniz.
Ek sorularınız olursa boş vaktimde cevaplarım
-
Ekran görüntüsünü aldım, arada sırada uğrayacağım. Daha detaylı bir rehberiniz var mı monitörler hakkında? Okumak isterim açıkçası. İyi akşamlar, iyi günler. 
